Có một thời gian dài, ánh nắng ban mai được xem như liều thuốc quý, là món quà của tự nhiên giúp cơ thể tổng hợp vitamin D – loại dưỡng chất giữ vai trò thiết yếu đối với sức khỏe xương, hệ miễn dịch và hàng loạt chức năng sinh lý quan trọng khác. Cùng lúc đó, làn da – chiếc áo ngoài mong manh – lại ngày càng đối mặt với nguy cơ bị tổn thương bởi tia cực tím trong ánh nắng mặt trời, kéo theo sự xuất hiện của kem chống nắng như một lá chắn hữu hiệu, được khuyên dùng mỗi ngày.
Câu hỏi được đặt ra là: việc sử dụng kem chống nắng liệu có đang cản trở quá trình tổng hợp vitamin D của cơ thể hay không? Và nếu có, mức độ ảnh hưởng thực sự là bao nhiêu? Giữa lợi ích bảo vệ làn da và nhu cầu thiết yếu về vitamin D, chúng ta nên ưu tiên điều gì và làm thế nào để cân bằng? Câu trả lời sẽ được bật mí trong bài viết dưới đây.
Quá trình tổng hợp vitamin D từ ánh nắng – Cơ chế tự nhiên kỳ diệu của cơ thể
Vitamin D là một trong số ít những vitamin có thể được tổng hợp tự nhiên trong cơ thể, nhờ vào tác động của tia cực tím UVB lên làn da. Khi làn da tiếp xúc với ánh nắng mặt trời, đặc biệt là trong khung giờ từ 9h đến 14h, tia UVB sẽ kích thích quá trình chuyển hóa 7-dehydrocholesterol – một dạng cholesterol có trong lớp biểu bì – thành tiền vitamin D3. Từ đó, qua gan và thận, tiền chất này tiếp tục được chuyển đổi thành dạng vitamin D hoạt động sinh học, còn gọi là calcitriol.
Khác với việc hấp thụ vitamin D qua thực phẩm vốn chỉ chiếm một tỷ lệ nhỏ trong tổng nhu cầu cơ thể, việc tổng hợp qua da đóng vai trò then chốt. Theo nhiều nghiên cứu dịch tễ học, khoảng 80–90% lượng vitamin D của cơ thể đến từ cơ chế này, trong khi phần còn lại đến từ nguồn thực phẩm như cá béo, gan động vật, trứng hay thực phẩm bổ sung. Chính vì vậy, ánh nắng mặt trời không chỉ đơn thuần là nguồn sáng, mà còn là yếu tố sống còn để duy trì hàm lượng vitamin D tối ưu trong máu.
Tuy nhiên, việc phơi nắng cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro. Tia cực tím UVA và UVB có thể gây tổn thương DNA tế bào da, làm tăng nguy cơ ung thư da, thúc đẩy lão hóa sớm và gây ra các vấn đề sắc tố. Điều này lý giải tại sao việc bảo vệ da bằng kem chống nắng lại được khuyến khích rộng rãi, đặc biệt là tại các vùng có cường độ bức xạ mạnh quanh năm như Việt Nam.
Kem chống nắng hoạt động như thế nào? Liệu có ngăn cản hoàn toàn tia UVB?
Để đánh giá khả năng ảnh hưởng của kem chống nắng đến việc tổng hợp vitamin D, cần hiểu rõ cơ chế hoạt động của sản phẩm này. Kem chống nắng được chia thành hai nhóm chính: vật lý (sunblock) và hóa học (sunscreen). Loại vật lý sử dụng các khoáng chất như zinc oxide hay titanium dioxide để tạo lớp màng phản chiếu tia UV, trong khi kem hóa học hoạt động bằng cách hấp thụ và chuyển hóa năng lượng của tia UV trước khi chúng gây hại đến tế bào da.
Chỉ số SPF (Sun Protection Factor) là thước đo khả năng chống lại tia UVB. SPF 30 có thể lọc đến 97% tia UVB, còn SPF 50 lọc được khoảng 98%. Dù vậy, việc lọc không đồng nghĩa với loại bỏ hoàn toàn. Thực tế, lượng tia UVB còn lại vẫn có thể xuyên qua lớp kem chống nắng, đặc biệt khi người dùng không bôi đủ lượng, không thoa lại sau 2 giờ hoặc không che phủ đều các vùng da hở.
Một số nghiên cứu đã chỉ ra rằng, mặc dù kem chống nắng có thể làm giảm tỷ lệ tổng hợp vitamin D trong điều kiện lý tưởng (bôi đủ, đúng, đều), nhưng trong thực tế, cách sử dụng của người tiêu dùng thường thiếu nhất quán. Điều đó dẫn đến việc cơ thể vẫn có thể tổng hợp một phần vitamin D ngay cả khi đã bôi kem chống nắng. Như vậy, việc sử dụng kem chống nắng không hoàn toàn ngăn cản quá trình hấp thụ vitamin D, mà chỉ ảnh hưởng ở một mức độ nhất định, tùy theo cách sử dụng và cường độ ánh nắng.
Kem chống nắng và mối liên hệ thực tế với thiếu hụt vitamin D
Các tổ chức y tế lớn như Hiệp hội Da liễu Hoa Kỳ (AAD), Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), và cả Viện Y học Quốc gia Hoa Kỳ (NIH) đều đồng thuận rằng việc sử dụng kem chống nắng hàng ngày là cần thiết để phòng tránh nguy cơ ung thư da – loại ung thư phổ biến hàng đầu thế giới.
Cùng lúc đó, không ít nghiên cứu đã tìm cách phân tích xem việc sử dụng kem chống nắng thường xuyên có dẫn đến thiếu vitamin D hay không. Trong một đánh giá hệ thống được công bố trên British Journal of Dermatology, các nhà nghiên cứu đã không tìm thấy bằng chứng thuyết phục nào cho thấy việc sử dụng kem chống nắng theo khuyến nghị gây thiếu hụt vitamin D trên lâm sàng. Một nghiên cứu khác trên Journal of the American Academy of Dermatology cho thấy rằng những người sử dụng kem chống nắng thường xuyên vẫn có mức vitamin D trong máu nằm trong giới hạn an toàn, đặc biệt khi họ dành một khoảng thời gian nhất định tiếp xúc với ánh nắng buổi sáng hoặc bổ sung vitamin qua chế độ ăn.
Các bác sĩ da liễu cũng lưu ý rằng, việc lo ngại thiếu vitamin D không nên là lý do để từ chối việc bảo vệ da. Thay vào đó, nên hướng đến phương pháp bổ sung vitamin D bằng con đường thực phẩm giàu dinh dưỡng hoặc viên uống bổ sung, đặc biệt là đối với những người có nguy cơ thiếu hụt cao như người lớn tuổi, người sống trong nhà nhiều, hoặc người có sắc tố da sẫm màu (do da sẫm màu cần nhiều tia UV hơn để tổng hợp vitamin D).
Làm sao để vừa bảo vệ da vừa đảm bảo đủ vitamin D?
Giữa hai lựa chọn tưởng như mâu thuẫn – bảo vệ làn da và hấp thụ vitamin D – thực tế hoàn toàn có thể tìm ra điểm cân bằng. Trước hết, cần hiểu rằng cơ thể không cần quá nhiều thời gian dưới nắng để tổng hợp đủ vitamin D. Theo các chuyên gia y tế, việc phơi nắng khoảng 5–15 phút mỗi ngày, từ 2–3 lần mỗi tuần, tại vùng da rộng như tay, chân hoặc lưng, là đủ để duy trì mức vitamin D tối ưu cho người có làn da sáng màu.
Nếu bạn sống ở vùng khí hậu có ánh nắng mạnh, thời gian phơi nắng thậm chí có thể ngắn hơn. Quan trọng là nên chọn thời điểm sáng sớm hoặc chiều muộn, khi cường độ tia UV ở mức thấp hơn, giúp giảm thiểu nguy cơ tổn thương da. Với những người bôi kem chống nắng toàn thân, việc dành vài phút để ánh nắng tiếp xúc trực tiếp với vùng da nhỏ như bàn tay, cẳng tay – trước khi thoa kem – cũng là một gợi ý khả thi.
Ngoài ra, chế độ ăn uống đóng vai trò quan trọng. Việc tăng cường các thực phẩm giàu vitamin D như cá hồi, cá mòi, lòng đỏ trứng, sữa tăng cường hay nấm tiếp xúc ánh sáng UV sẽ hỗ trợ tích cực. Với những người có nhu cầu đặc biệt hoặc không thể ra nắng thường xuyên, việc sử dụng thực phẩm chức năng bổ sung vitamin D theo chỉ định bác sĩ là lựa chọn an toàn, hiệu quả và ít rủi ro hơn việc phơi nắng không kiểm soát.
Những câu hỏi liên quan
- Nếu chỉ ngồi gần cửa sổ thì cơ thể có tổng hợp được vitamin D không?
Không. Kính cửa sổ thường lọc hết tia UVB – loại tia cần thiết để tổng hợp vitamin D, do đó ánh sáng qua kính không đủ điều kiện để kích hoạt quá trình này. - Có cần thiết phải bôi kem chống nắng vào những ngày trời âm u?
Có. Tia UV vẫn hiện diện trong ngày nhiều mây và có thể gây hại cho da, dù ánh nắng không rõ rệt. - Trẻ em có cần bôi kem chống nắng không?
Có. Làn da trẻ em mỏng và nhạy cảm, dễ tổn thương bởi tia UV nên việc sử dụng kem chống nắng phù hợp là cần thiết. - Có thể bổ sung vitamin D tự nhiên qua thực phẩm nào dễ tìm?
Một số thực phẩm như cá mòi, trứng gà, nấm phơi nắng và sữa tăng cường vitamin D là lựa chọn phổ biến, dễ chế biến trong bữa ăn hàng ngày.
Kem chống nắng vật lý Karmel – Bảo vệ làn da bạn theo cách nhẹ nhàng và an tâm
Chăm sóc da mỗi ngày không cần quá phức tạp, đôi khi chỉ cần một sản phẩm phù hợp là đủ để bạn yên tâm bước ra nắng. Với kem chống nắng vật lý Karmel, bạn có thể cảm nhận rõ sự khác biệt – từ kết cấu mỏng nhẹ, dễ tán cho đến cảm giác khô thoáng, không nhờn rít khi dùng trên da.
Sản phẩm sở hữu chỉ số SPF 50 PA+++ giúp bảo vệ làn da trước tác động của tia UV – nguyên nhân hàng đầu gây sạm nám và lão hóa sớm. Thành phần chính như Titanium Dioxide hoạt động như một lớp màng chắn tự nhiên, trong khi chiết xuất cam thảo (Glycyrrhiza glabra), Niacinamide và dầu Oryza Sativa lại nhẹ nhàng nuôi dưỡng và làm dịu da. Nhờ vậy, bạn vừa có thể yên tâm khi phải hoạt động dưới nắng, vừa giữ được sự mềm mại và độ ẩm tự nhiên cho làn da mỗi ngày.
Với Karmel, chúng tôi không chỉ chú trọng đến khả năng chống nắng mà còn mong muốn đem lại cảm giác dễ chịu, thư thái mỗi khi bạn sử dụng.